اقدام اردوغان در
ترفیع یک استاد دانشگاه به وزارت خارجه و از آنجا به ریاست حزبی که او نقش محوری
در آن داشته تا در 2015 پست نخست وزیری را
برعهده بگیرد، دلیلی است بر اینکه اردوغان به نوعی تصفیه داخلی دست زده است. این
یعنی شکاف هایی در درون حزب به وجود آمده که شخصیت هایی همچون عبدالله گل نیز باید
کم کم به حاشیه رانده شوند.
صرف نظر از این بُعد درون حزبی، اندیشه های داوود اوغلو
مبنی بر فعال سازی عمق استراتژیک ترکیه دقیقا آن چیزی است که اردوغان در سر می
پرورد. این کارگزار بی خطر برای اردوغان گویا تنها کسی است که بتواند در نقش رهبری
حزب و نخست وزیر آینده ترکیه، منویات اردوغان را برآورده کند که هم به دنبال
افزایش اختیارات داخلی خود است و هم افزایش قدرت منطقه ای ترکیه.
چرا داوود اوغلو نخست‌وزیر ترکیه می‌شود؟
در تحولی درون
حزبی رجب طیب اردوغان رییس جمهور ترکیه و ریاست حزب اسلامگرای عدالت و توسعه، داود اوغلو وزیر خارجه این کشور را برای احراز دو پست مهم معرفی کرده است: ریاست
حزب و نخست وزیر آینده ترکیه.
واگذاری این پست
از سوی اردوغان از روست که رییس جمهور نباید تعلق حزبی به هیچ یک از احزاب داشته
باشد ولی نخست وزیر می تواند از سوی یکی از احزاب صاحب کرسی در پارلمان انتخاب
گردد.
اردوغان پس از
تکیه زدن به کرسی ریاست جمهوری ترکیه پنهان نکرده که در صدد افزایش اختیارات ریاست
جمهوری و خارج کردن آن از یک پست تشریفاتی
است. نظر به ضرورت واگذار کردن پست رهبری حزب عدالت و توسعه او به دنبال بهترین
گزینه بود تا هم زمان فردی را به ریاست حزب بگمار د که شانس پیشبرد اهداف حزب را
برای پیروزی در انتخابات پارلمانی 2015 نیز داشته باشد.
در حالی که نام
افراد برجسته ای همچون عبدالله گل (رییس جمهور پیشین ترکیه) و بینالی ایلدیریم و نعمان
کورتولموس در برابر اردوغان مطرح بود تا یکی از آنان را نامزد رهبری حزب و نخست
وزیری آینده ترکیه کند، گزینه ای او کسی نبود جز کسی که می توان او را تئوریسین و
معمار روابط ترکیه در عصر "نوعثمانی گرایی" دانست: داوود اوغلو
چرا دادود احمد
اوغلو گزینه اردوغان برای این دو پست اعلام شد؟ این پرسشی است که در صورت یافتن
پاسخ درست آن، آینده ای که اردوغان برای خود، حزبش و ترکیه متصور دارد، برای
دیگران نیز روش خواهد شد.
داوود اوغلو: تئوریسین نوعثمانی گرایی
از مارس 2003 که
اردوغان به نخست وزیری ترکیه برگزیده شد، نام این کشور به او و حزب اسلامگرای
عدالت و توسعه گره خورده است. از آن روز تاکنون اردوغان چهره ای جدید از ترکیه
ترسم کرده که ناظران آن را بازگشت "نوعثمانی گرایی" می دانند.
وقتی که در اوت
2013 وی از آرامگاه آتاترک دیدار کرده بود در دفتر یادداشت آرامگاه نوشت: "ترکیه
با عزمی جزم در حال تبدیل شدن به قدرتی منطقه ای و جهانی است".
تبدیل شدن به
چنین قدرتی در منطقه و جهان نیازمند کارگزاری باورمند به این آرزو داشت که وی از
سال 2009 به وزارت امور خارجه ترکیه گماشت.
رد پای این
باورها را به خوبی می توان در دو کتاب داوود اوغلو یافت. "تغییرات تمدنی و
مسلمانان جهان" و همچنین "تاثیر اسلام و غرب بر تئوری های سیاسی"
نام دو کتاب احمد اوغلو به زبان انگلیسی است که وی در آن ریشه های بازگشت به عصر قدرت عثمانی را مطرح می کند.
داوود اوغلو تئوریسین نظریه "عمق استراتژیک ترکیه"
"عمق
استراتژیک: جایگاه و نقش ترکیه در عرصه بین الملل" نام دیگر کتاب او به
زبان ترکی (ترجمه شده به عربی) است که بازآفرینی نقش ترکیه را در عرصه بین الملل یک
ضرورت می داند. در این نگاه، وی تلویحا خاطرشان می سازد که غیاب عثمانی (پایگاه
خلافت اسلامی) عرصه را برای دیگر کشورها (مثلا ایران و عربستان) خالی کرده است تا
هر یک بخواهند زعامت جهان اسلام را برعهده بگیرند.
او ترکیه را
کشوری می داند که به دلیل میراث تاریخی اش، واجد "عمق استراتژیک" به ویژه
در اروپا و کشورهای عربی است که زمانی در جغرافیای پهناور دولت عثمانی قرار داشتند.
وی در این کتاب می گوید که عمق استراتژیک کشورش در دوران جنگ سرد به حاشیه رانده
شده بود ولی باید بار دیگر به محور معادلات نظام بین الملل باز گردد.
میراث تاریخی که
این عمق استراتژیک را برای ترکیه به جا گذاشته از نظر داوود اوغلو عبارتند است از:
-
خاورمیانه ای
بودن (اشاره به ریشه های اسلامی ترکیه)
-
بالکانی بون (اشاره
به ریشه های اروپایی ترکیه) و
-
آسیایی بودن
اشاره به (اشاره به ریشه های قومی ترکانی که از آسیایی مرکزی به ترکیه کوچ کردند.)
در حالی که داوود اوغلو
باور دارد برخی از دولت های پیشین ترکیه جنبه اروپایی بودن ترکیه را برجسته و دو
پارامتر دیگر را نادیده می گرفتند، او ترکیه ای را قادر به ایفای نقش محوری در
عرصه بین الملل می داند که از هر سه این مولفه ها برای فعال سازی عمق استرتژیک
کشور بهره جوید.
داوود اوغلو: کارگزاری معتمد در رأس حزب عدالت و توسعه
احمد اوغلو
بازآفرینی نقش عمق استراتژیک ترکیه را تنها در حزب عدالت و توسعه به رهبری رجب طیب
اردوغان می دید و با اعتمادی که اردوغان به او داشت بازآفرینی چنین نقشی را در
کسوت وزیر خارجه از سال 2009 به او واگذار کرد. وی تا پیش از آن مشاور ارشد
اردوغان بود.
گرچه نقش عبدالله
گل نیز در حزب پر رنگ است ولی انتصاب گل به دبیر کلی حزب برای نخست وزیر شدن در
سال 2015 شائبه مدل پوتین- مدودیف را در خاطره ها زنده می کرد علاوه بر اینکه
رابطه اردوغان و گل دیگر به گرمی گذشته نیست.
دست کم در ماجرا
سرکوب معترضان در پارک گزی (که به کشته شدن یک نوجوان 15 ساله منتهی شد) عبدالله
گل موضع مخالف با رفتار سرکوبگرانه اردوغان گرفت. در حالی که اردوغان معترضان را
تروریست می نامید، عبدالله گل آنان را به حضور پذیرفت.
گل همچنین در
مخالفتی آشکار با تمهیداتی که اردوغان برای فیلتر کردن توئیتر و فیسبوک در اثنا
اعتراضات انجام داده بود، پیام معنی داری را در صفحه توئتر خود نوشت که دهن کجی به
اردوغان بود. او نوشت: «بستن شبکه های اجتماعی غیرقابل قبول است.»
به موازت این
اقدام، در حالی که اردوغان حزب جمهوری‌خواه خلق ترکیه (بزرگ‌ترین حزب مخالف دولت) را
به طراحی توطئه‌های داخلی و خارجی متهم کرده بود، عبدالله گل با کمال قلیچ‌داراوغلو
رهبر این حزب دیدار کرد و پس از این دیدار گفت که پیام مخالفان را دریافت کرده است.
بدیهی بود که این
سخن، ناخرسندی اردوغان را در پی داشته باشد. وی در واکنش به این اظهارات عبدالله گل
گفت: «من که پیامی دریافت نکردم، نمی‌دانم چه کسی چه پیامی دریافت کرد.»
شاید همین
اختلافات بود که اردوغان را قانع کرد مدل پوتین – مدودیف برای اینکه اردوغان – گل نیز
جای خود را عوض کنند فایده ندارد. اردوغان می داند که در حال حاضر مقام ریاست جمهوری
جز یک پست تشریفاتی نیست و واگذاری پست مهم نخست وزیری به گل چندان به صلاح نیست.
به بیان دیگر اعتمادی که پوتین به مدودیف داشت، اردوغان به گل ندارد.
این شد که اردوغان
به دنبال شخصیتی بروکرات همچون احمد اوغلو برود تا پس از تکیه زدن بر مسند نخست
وزیری با افزایش قدرت و اختییارات رییس جمهور مشکل نداشته باشد.
نتیجه:
اقدام اردوغان در
ترفیع یک استاد دانشگاه به وزارت خارجه و از آنجا به ریاست حزبی که او نقش محوری
در آن داشته تا در 2015 پست نخست وزیری را
برعهده بگیرد، دلیلی است بر اینکه اردوغان به نوعی تصفیه داخلی دست زده است. این
یعنی شکاف هایی در درون حزب به وجود آمده که شخصیت هایی همچون عبدالله گل نیز باید
کم کم به حاشیه رانده شوند.
صرف نظر از این بُعد
درون حزبی، اندیشه های احمداوغلو مبنی بر فعال سازی عمق استراتژیک ترکیه دقیقا آن
چیزی است که اردوغان در سر می پرورد. این کارگزار بی خطر برای اردوغان گویا تنها
کسی است که بتواند در نقش رهبری حزب و نخست وزیر آینده ترکیه، منویات اردوغان را
برآورده کند که هم به دنبال افزایش اختیارات داخلی خود است و هم افزایش قدرت منطقه
ای ترکیه.
http://www.radiozamaneh.com/171017
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر